Δικαστική ανεπάρκεια ή έλλειψη αμεροληψίας;

Δικαστική ανεπάρκεια ή έλλειψη αμεροληψίας;

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΜΑΝΤΟΥ*

Πολλά είναι τα προβλήματα που συνήθως δημιουργούνται από τη διάσταση των συζύγων ή από το διαζύγιό τους. Ίσως το σπουδαιότερο είναι αυτό που αφορά την επιμέλεια των παιδιών και την επικοινωνία μαζί τους του γονέα που δεν έχει επιμέλεια.

Όταν οι γονείς δεν κατορθώνουν -όπως οφείλουν- να διατηρήσουν μεταξύ τους ένα ελάχιστο όριο φιλικών σχέσεων, τα παιδιά γίνονται αντικείμενο μιας διαμάχης που είναι πολύ επιζήμια για την ψυχική τους υγεία: ο ένας γονέας συχνά καταφέρνει να δημιουργήσει στην ψυχή του παιδιού μια απέχθεια για τον άλλον, που κατά κανόνα εκδηλώνεται με την άρνηση του παιδιού να διατηρήσει επαφή με τον γονέα που δεν έχει την επιμέλεια αλλά μόνο δικαίωμα επικοινωνίας. Το παιδί γίνεται έτσι όργανο για την ικανοποίηση της απωθημένης έχθρας του ενός γονέα κατά του άλλου.

Η κατάσταση οδηγείται συχνά σε αδιέξοδο (α) γιατί δεν μπορεί βέβαια -και δεν θα ωφελούσε- να καθιερωθεί τρόπος φυσικού εξαναγκασμού του παιδιού να δει τον γονέα του που δεν έχει την επιμέλεια -αναγκαστική εκτέλεση σαν να ήταν το παιδί ένα πράγμα και (β) γιατί σε θέματα επιμέλειας και επικοινωνίας βεβαίως πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η θέληση του παιδιού, αλλά είναι δύσκολο να διαπιστωθεί πότε η θέληση του παιδιού είναι «αβίαστη» και πότε οφείλεται σε προμελετημένη υποκίνηση του άλλου γονέα.

Είναι δυνατόν να φαντασθεί κανείς διάφορους τρόπους αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης που είναι και επικίνδυνη για το παιδί αλλά και προσβάλλει τα αισθήματα του γονέα που αποκόπτεται από το παιδί του. Έχει αντιμετωπισθεί -αλλά είναι δύσκολο να εφαρμοσθεί στην πράξη- η μεθοδική παρέμβαση ψυχολόγου για την αποκατάσταση της φυσιολογικής ισορροπίας των αισθημάτων στην ψυχή του παιδιού. Ισως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να είναι το να θεωρείται (έστω: κατά τεκμήριο μαχητό) η άρνηση του παιδιού να επικοινωνήσει με τον ένα γονέα του σαν δείγμα κακής άσκησης της επιμέλειας από τον άλλον με συνέπεια να ανατίθεται η επιμέλεια σ' εκείνον τον γονέα που έχει μόνον δικαίωμα επικοινωνίας με το παιδί. Η καθιέρωση ενός τέτοιου τεκμηρίου θα μπορούσε να ενεργήσει προληπτικά: για να μη χάσει την επιμέλεια του παιδιού, ο γονέας θα πρέπει να καλλιεργεί στο παιδί καλά αισθήματα έναντι του άλλου γονέα.

Δεν αναφέρομαι εδώ σε κάποια γενικά μέτρα που αυτονοήτως θα έπρεπε να ληφθούν ειδικά για τα ευαίσθητα θέματα των σχέσεων των παιδιών προς τους γονείς τους: ταχύτατη έκδοση των αποφάσεων που αφορούν τέτοια θέματα, αφού απ' αυτές εξαρτάται η ψυχική υγεία των παιδιών, αλλά και αποτελεσματική λειτουργία των υπηρεσιών ψυχολογικής στήριξης όλων των μερών που εμπλέκονται.

Αν επιβεβαιώνονται τα πραγματικά περιστατικά που αναφέρονται στο ρεπορτάζ για την εξέλιξη της συγκεκριμένης υπόθεσης, οι ενέργειες των δικαστηρίων μόνον αγανάκτηση μπορούν να προκαλέσουν. Το ερώτημα που γεννιέται -και που θα έπρεπε να τραβήξει την προσοχή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης- είναι αν πρόκειται μόνον για συμπτώματα δικαστικής ανεπάρκειας (και αδιαφορίας) ή και για έλλειψη αμεροληψίας...

* Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 11/06/2005