13/01/2008
Πίσω από τη βιτρίνα της αφθονίας και των καταναλωτικών αγαθών, η κοινωνία επιφυλάσσει στα παιδιά της μια σκληρή πραγματικότητα
Των Λινας Γιανναρου — Ιφιγενειας Διαμαντη
«Τα πάντα για το παιδί», ένας άγραφος κανόνας στην ελληνική κοινωνία, που δοκιμάζεται σκληρά στην πράξη, οι εξαιρέσεις του είναι τόσες πολλές που διαψεύδουν αυτόν τον κανόνα. Έρευνες, μαρτυρίες, περιστατικά και καταγγελίες αναδεικνύουν την ωμή αλήθεια: η Ελλάδα πίσω από τη βιτρίνα επιφυλάσσει στα παιδιά της μια διαφορετική, πολύ πιο ζοφερή πραγματικότητα, τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης που βλέπουν το φως της δημοσιότητας αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου, υπολογίζεται ότι 10.000 παιδιά υφίστανται βαριά σωματική κακοποίηση από τους γονείς τους, ενώ χιλιάδες άλλα, ακόμη και μικρότερα των 12 ετών, εισέρχονται στον κόσμο των ναρκωτικών.
Τι και αν ο τζίρος της εγχώριας αγοράς παιχνιδιών από τα τέλη Νοεμβρίου έως το πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ; Όπως χαρακτηριστικά τονίζει μιλώντας στην «Κ» η ψυχίατρος, επιστημονική υπεύθυνη του 18 ΑΝΩ κ. Κατερίνα Μάτσα, «ναι, γεμίζουμε τα παιδιά με καταναλωτικά αγαθά, αλλά όχι με επαφή, όχι με διάλογο, όχι με συναίσθημα». Τα παιδιά στην Ελλάδα «ζουν παιδικά χρόνια σφραγισμένα από βία και μεγάλη μοναξιά».
Οι ειδικοί τονίζουν ότι όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν το τεράστιο έλλειμμα της Πολιτείας στον τομέα της προστασίας των ανηλίκων. «Περιμένουμε πρώτα να ξεσπάσει το πρόβλημα και μετά να επέμβουμε», λέει στην «Κ» ο διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού κ. Γιώργος Νικολαΐδης.
«Η Πολιτεία βολεύεται με τη σκέψη ότι η παραδοσιακή ελληνική οικογένεια έχει τους κατάλληλους υποστηρικτικούς μηχανισμούς. Όμως, δυστυχώς, αυτά έχουν τελειώσει. Χρειάζεται άμεση δράση.»
Πρόνοια
Δραματική υστέρηση σε κάθε επίπεδο
Καταπέλτης ήταν η τελευταία απολογιστική έκθεση του Συνηγόρου του Παιδιού για την υποστήριξη που παρέχει το κράτος στα παιδιά και τις οικογένειές τους: «Η πρόνοια και η παιδική προστασία στην Ελλάδα υστερούν δραματικά και δεν επιτυγχάνουν να καλύψουν τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες», είναι η διαπίστωση της Ανεξάρτητης Αρχής. Ειδικότερα, όπως επισημαίνει ο Συνήγορος:
- Οι ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες δεν είναι κατάλληλα στελεχωμένες ούτε ειδικευμένες στην αντιμετώπιση σοβαρών οικογενειακών προβλημάτων. Οι υπηρεσίες των Νομαρχιών είναι επιφορτισμένες με ποικίλες αρμοδιότητες και δεν επαρκούν για ενέργειες υποστήριξης των παιδιών και των οικογενειών τους. Ανενεργές είναι επί της ουσίας και οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων, λόγω έλλειψης πόρων.
- Οι εισαγγελίες ανηλίκων έχουν μεγάλο φόρτο εργασίας και δεν πλαισιώνονται από κοινωνικές υπηρεσίες παρ’ όλο που αυτό προβλέπεται από το νόμο!
- Τα δημόσια ιδρύματα παιδικής προστασίας είναι υποστελεχωμένα και δεν υπάγονται σε σύστημα προδιαγραφών και πιστοποίησης, ενώ οι μονάδες των οργανώσεων και της Εκκλησίας δεν έχουν πιστοποιηθεί και δεν ελέγχονται από κανέναν!
- Η εκπαίδευση και εποπτεία των στελεχών που εργάζονται στις δομές πρόνοιας υστερεί δραματικά, ειδικά μάλιστα στο πεδίο σεβασμού των δικαιωμάτων του παιδιού.
- Παρ’ όλο που ο νόμος 2447/96 προβλέπει τη λειτουργία τους, δεν υπάρχουν σήμερα οικογενειακά δικαστήρια, δηλαδή με δικαστές που ασχολούνται αποκλειστικά με οικογενειακές υποθέσεις και διαθέτουν ειδική κατάρτιση στην προσέγγιση του παιδιού.
- Σοβαρότατες είναι οι ελλείψεις ως προς τις υπηρεσίες διερεύνησης και διάγνωσης της κακοποίησης, ενώ δεν υπάρχει εθνικό κέντρο και σύστημα για την αναγνώριση και παρακολούθηση της παιδικής κακοποίησης στην Ελλάδα.
- Στα αστυνομικά τμήματα εφαρμόζεται ακόμη συχνά η άσκηση σωματικής βίας σε βάρος ανήλικων παραβατών του νόμου.
Κακοποίηση
Γονείς, οι συνήθεις ύποπτοι
Κορυφή του παγόβουνου αποτελούν οι υποθέσεις κακοποίησης ανηλίκων που βλέπουν το φως της δημοσιότητας και καταγράφονται (;) από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 10.000 παιδιά υφίστανται βαριά σωματική κακοποίηση (περίπου 2% του παιδικού πληθυσμού!), ενώ θύματα σεξουαλικής κακοποίησης –στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων από τους γονείς τους– πέφτουν το 17-18% των κοριτσιών και το 7-8% των αγοριών! Την ίδια ώρα, έρευνες δείχνουν ότι τα 2/3 των Ελλήνων γονέων εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το ξύλο, όντως βγήκε από τον Παράδεισο.
Οπως λέει στην «Κ», ο ψυχίατρος και διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού κ. Γιώργος Νικολαΐδης, εκτός του ότι η βαριά σωματική βία μπορεί να προκαλέσει σωματικές βλάβες σε ένα παιδί, όπως αναπηρίες ή ακόμα και θανάτους (αυξάνονται ολοένα τα κρούσματα του λεγόμενου «συνδρόμου του ταρακουνημένου βρέφους», το οποίο συνοδεύεται από υψηλή θνησιμότητα), η κακοποίηση αυτή αποτελεί «κληρονομιά» για την υπόλοιπη ζωή του. «Συχνά έχουμε αναπαραγωγή του προτύπου βίας, είτε με παραβατική συμπεριφορά είτε με εμπλοκή σε πράξεις βίας, ενώ σύνηθες στα κορίτσια που έχουν υποστεί κακοποίηση είναι η κατάχρηση αλκοόλ, η ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών κ.ο.κ.». Ανάλογες είναι οι επιπτώσεις μιας παιδικής ηλικίας «στιγματισμένης» από σεξουαλική κακοποίηση: από ανάπτυξη συναισθηματικών και αγχωδών διαταραχών, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτοκτονικές συμπεριφορές κ.ά.
Χρήση ουσιών
Αρχίζει πριν καν γίνουν 12!
Ολο και πιο νωρίς, όλο και πιο πολλά. Αυτό είναι το σήμα κινδύνου που τα τελευταία χρόνια εκπέμπουν εκείνοι που ασχολούνται με τη μάστιγα των ναρκωτικών – μα φαίνεται ότι τα αυτιά της Πολιτείας είναι κλειστά. Οπως λέει εμφαντικά στην «Κ» η επιστημονική υπεύθυνη του «18 Ανω» κ. Κατερίνα Μάτσα, όλο και πιο πολλά παιδιά στην Ελλάδα στρέφονται στις ουσίες – και η λέξη «παιδιά» είναι κυριολεκτική. Η ηλικία έναρξης της χρήσης παράνομων ουσιών έχει «πέσει» κάτω από τα 12 χρόνια, γεγονός που έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στη μετέπειτα πορεία της κατάχρησης. Τα παιδιά ξεκινούν πιο νωρίς την παράλληλη χρήση ουσιών και, άρα, καταλήγουν ακόμα πιο νωρίς στην ηρωίνη. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω από το 1/3 όσων προσέγγισαν τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ την τελευταία επταετία είχαν αρχίσει τη χρήση πριν από τα 15 τους χρόνια. Ένας στους δέκα εφήβους ηλικίας 14 έως 17 ετών –σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής– έχει κάνει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του χρήση κάποιας παράνομης εξαρτησιογόνου ουσίας.
«Όλα αυτά δείχνουν ότι τα παιδιά έχουν τραυματιστεί ψυχικά σε πολύ μικρή ηλικία», λέει η κ. Μάτσα. «Και τα τραύματα αυτά οφείλονται κυρίως στην ψυχολογική, σωματική, ακόμα και σεξουαλική κακοποίηση μέσα στην οικογένεια. Τα παιδιά σήμερα δυσκολεύονται να λειτουργήσουν, να εκφραστούν. Είναι μοναχικά, δεν πιστεύουν στον εαυτό τους, έχουν πολύ θυμό. Ζουν παιδικά χρόνια σφραγισμένα από πάρα πολλή βία και πάρα πολύ μεγάλη μοναξιά. Τα γεμίζουμε καταναλωτικά αγαθά, αλλά όχι με επαφή, όχι με διάλογο, όχι με συναίσθημα».
Η καταφυγή στις ουσίες είναι, στην πράξη, ένα παιχνίδι ρώσικης ρουλέτας, εξηγεί η ίδια. «Θα παίξουν, ενώ ξέρουν πού θα καταλήξει. Αλλά δεν τους κάνει ο κόσμος που ζουν – και με κάτι πρέπει να γεμίσουν το κεφάλι τους».
Ως ιδιαίτερα ανησυχητικό χαρακτηρίζουν οι ειδικοί το φαινόμενο παιδιά να χρησιμοποιούνται από τα κυκλώματα ως «βαποράκια». Μόλις πρόσφατα, αστυνομικοί εντόπισαν στην περιοχή της Ακρόπολης αγόρι, ηλικίας 15 ετών, το οποίο είχε «στρατολογηθεί» από εμπόρους, με στόχο τη διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων ηρωίνης στα στέκια του κέντρου. Το δικαστικό έτος 2005-2006, καταδικάστηκαν για υπόθεση ναρκωτικών στο Δικαστήριο Ανηλίκων Αθηνών 35 ανήλικοι, 29 από τους οποίους ήταν ελληνικής εθνικότητας.
Τηλεόραση
Μια... ηλεκτρονική καταιγίδα
«Το σημαντικότερο πράγμα που έχουμε μάθει όσον αφορά τα παιδιά, είναι ποτέ μα ποτέ να μην τα αφήνουμε μόνα μπροστά στην τηλεόραση. Ή καλύτερα να μη βάλουμε καθόλου το χαζοκούτι σπίτι μας. Σαπίζει τις αισθήσεις και το μυαλό, σκοτώνει τη φαντασία, ανακατώνει το μυαλό, κάνει το παιδί τόσο νωθρό και τυφλό. Δεν μπορεί πια να καταλάβει ένα παραμύθι. Το μυαλό του γίνεται μαλακό σαν τυρί, η σκέψη του σκουριάζει και παγώνει. Δεν μπορεί πια να σκεφτεί. Μόνο βλέπει». Τα παραπάνω είναι στίχοι από το τραγούδι «Mike TeaVee» (Μάικ ο τηλεορασάκιας) που ακούγεται στην ταινία «Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο της σοκολάτας» και περιγράφουν εύγλωττα –και μελωδικά– τις βλαβερές επιδράσεις της τηλεόρασης στα παιδιά. Στην ταινία, ο ήρωας στον οποίο αναφέρεται, βρίσκεται διαρκώς μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης, την οποία χρησιμοποιεί και για να παίζει βίντεο γκέιμ. Εχει μεγαλώσει μπροστά της, δεν έχει παίξει ποτέ έξω σαν παιδί και ο ίδιος ο πατέρας του πολλές φορές δεν καταλαβαίνει τι λέει.
Η τηλεόραση είναι μία από τις πολλές οθόνες με τις οποίες εξοικειώνεται από μικρή ηλικία το παιδί. Στην Ελλάδα, τα παιδιά παρακολουθούν κατά μέσον όρο ημερησίως περίπου 2 ώρες και 45΄, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της AGB για τις ηλικίες μεταξύ 4 και 14 ετών. Η άλλη οθόνη είναι του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αν και το δεύτερο κρίνεται απαραίτητο για την ολοκληρωμένη γνώση του σημερινού παιδιού, όταν γίνεται χωρίς μέτρο, βλάπτει, ειδικά όταν αφορά τα βίντεο γκέιμ. Η υπερβολική έκθεση ενδέχεται να αποδειχθεί επιβλαβής για την υγεία του. Στην Ελλάδα, περισσότερα από 100 παιδιά κάθε χρόνο εκδηλώνουν φωτοευαίσθητη επιληψία που οφείλεται στις έντονες εναλλαγές φωτεινότητας, χρωμάτων και σχημάτων στην οθόνη της τηλεόρασης, σύμφωνα με στοιχεία του Εργαστηρίου Νευρολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία». Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2006 καταγράφηκαν περισσότερα από 85 περιστατικά παιδιών με πρόβλημα φωτοευαισθησίας και 24 περιπτώσεις που οφείλονταν στα βίντεο γκέιμ.
Ψυχολόγοι
Ελλειμμα στα σχολεία
Σύμφωνα με έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το 20% των μαθητών εμφανίζει μαθησιακές και ψυχοκοινωνικές προσαρμοστικές δυσκολίες. Ωστόσο, στα ελληνικά σχολεία δεν υπάρχουν ψυχολόγοι (με εξαίρεση κάποια ιδιωτικά εκπαιδευτήρια), με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος. Παράλληλα, στη χώρα λειτουργούν μόλις 15 Συμβουλευτικοί Σταθμοί Νέων, ενώ από πέρυσι εκκρεμεί σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την ίδρυση άλλων 45. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Πανελληνίου Ψυχολογικού Συλλόγου, δρ. Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Νικόλαο Μάντη, αντί της τοποθέτησης ψυχολόγων στα σχολεία, προτείνεται η θεσμοθέτηση της Ομάδας Σχολικής Κοινοτικής Ψυχολογίας, που θα κινείται σε επίπεδο Νομαρχίας ή ευρύτερης Περιφέρειας και θα λειτουργεί για κάθε σχολική μονάδα της αρμοδιότητάς της. Και αυτό, καθώς «με βάση την εμπειρία και τα δεδομένα της Οργανωτικής Ψυχολογίας, υπάρχει ο κίνδυνος, ο ψυχολόγος να αφομοιωθεί από τις σχολικές δομές και να μην μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις δυσλειτουργίες της σχολικής μονάδας και τα προβλήματα των μαθητών», όπως σημειώνει ο ίδιος στo βιβλίο Σχολική Κοινοτική Ψυχολογία - Ο θεσμός, η αντιμετώπιση των προβλημάτων ένταξης, προσαρμογής και απόδοσης στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο.
Μαθητική διαρροή
Σταματούν για να δουλέψουν
Υψηλή παραμένει στη χώρα μας η μαθητική διαρροή πριν από την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Εκτιμάται ότι το 7-8% των μαθητών εγκαταλείπουν το σχολείο πριν ακόμα τελειώσουν το Γυμνάσιο, ενώ σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το 14% των παιδιών 13 έως 18 ετών δεν πηγαίνουν στο σχολείο.
Τα υψηλότερα ποσοστά μαθητικής διαρροής εμφανίζονται στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, καθώς και στην Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου, όπου πολλά παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο για να εργαστούν στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Οι ανήλικοι εργαζόμενοι στη χώρα μας υπολογίζονται από 100.000 έως 150.000. Ωστόσο, στον αριθμό αυτό δεν περιλαμβάνονται τα παιδιά που εργάζονται απογεύματα, Σαββατοκύριακα ή στις διακοπές τους, πέραν της πρωινής φοίτησης στο σχολείο.
Πάντως, σύμφωνα με τον Συνήγορο του Παιδιού, σε μεγάλο βαθμό, τα υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου οφείλονται στη μη εφαρμογή του νόμου για την αξιολόγηση ειδικών κατηγοριών μαθητών (π.χ. με ελαφριά νοητική στέρηση, αναπτυξιακές διαταραχές κ.λπ.).
Βία
Θύματα και θύτες στα σχολεία
Στα αγγλικά είναι γνωστό με τον όρο «bullying». Εκφοβίζω, καταπιέζω, τυραννώ, καταδυναστεύω είναι μερικοί από τους όρους με τους οποίους αποδίδεται το φαινόμενο στα ελληνικά. Αποδέκτες - θύματα, τα παιδιά που η σωματική τους διάπλαση δίνει πλεονέκτημα στους συμμαθητές που θα ασκήσουν την ενδοσχολική βία, τα παιδιά χαμηλών τόνων, οι «καλοί» μαθητές, παιδιά με ιδιαιτερότητες.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ), το 22,5% των μαθητών έχουν υποστεί κάποιας μορφής λεκτικού, σωματικού, σεξουαλικού (σχόλια, χειρονομίες), εκφοβισμού και βίας, με συχνότητα δύο με τρεις φορές τον μήνα, ενώ το 10% έχουν ασκήσει κάποιας μορφής εκφοβισμό σε συμμαθητές τους. Η ελλιπής επικοινωνία μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών επιτείνει το φαινόμενο.
Διαφημίσεις
Απαγόρευση χωρίς πρακτικό αντίκρυσμα
Τι κι αν δεν μπορούν ακόμα να... διαβάσουν και να γράψουν; Τα παιδιά, ήδη από την προσχολική τους ηλικία, αντιμετωπίζονται από τη βιομηχανία ως κανονικοί καταναλωτές, με κρίση, συνείδηση και, κυρίως, αγοραστική δύναμη.
Σύμφωνα με έρευνες, ένα παιδί που παρακολουθεί δύο ώρες την ημέρα τηλεόραση, εκτίθεται σε περισσότερες από 30.000 διαφημίσεις τον χρόνο. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2006 στην Ελλάδα, οι παιχνιδοπαραγωγοί δαπάνησαν συνολικά 10,7 εκατομμύρια ευρώ για διαφήμιση, το 1/3 εκ των οποίων την περίοδο των Χριστουγέννων!
Δεν χρειάζεται κανείς να είναι ειδικός (κάθε γονιός μπορεί να το επιβεβαιώσει) για να συμπεράνει ότι η ισχύουσα απαγόρευση προβολής τηλεοπτικών διαφημιστικών μηνυμάτων από τις 7 π.μ. έως τις 10 μ.μ., δεν έχει κανένα πρακτικό αντίκρισμα. Ούτως ή άλλως, κάθε Χριστούγεννα και Πάσχα το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης επιβάλλει πρόστιμα για υπερβάσεις χρονικών ορίων.
Ελεύθερος χρόνος
Το φροντιστήριο αρχίζει στο Δημοτικό
Σχολείο, σπίτι, φροντιστήριο –ναι, φροντιστήριο ακόμη και από το Δημοτικό–, ξένες γλώσσες για τη συντριπτική πλειονότητα των παιδιών (96,5% σύμφωνα με έρευνες), εκμάθηση ηλεκτρονικού υπολογιστή, μπαλέτο, κολύμβηση, πιάνο, χορός. Ατελείωτος ο κατάλογος με τις δραστηριότητες που γεμίζουν το πρόγραμμα των παιδιών, πολλές εκ των οποίων δεν αποτελούν καν δική τους επιλογή. Ο ελεύθερος χρόνος για παιχνίδι περιορίζεται δραματικά, η ξεγνοιασιά και η ανεμελιά ξεθωριάζουν. Σύμφωνα με έρευνες, το 8% των παιδιών δηλώνει ότι δεν έχει καθόλου ελεύθερο χρόνο για να παίξει, ενώ το 70% των μαθητών Δημοτικού δήλωσαν ότι καθημερινά έχουν στη διάθεσή τους από μισή μέχρι λίγες ώρες ελεύθερες δραστηριοτήτων, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών σε σχολεία της Αθήνας.
Η «νέα» μοναξιά των παιδιών
H «γκρίζα» πραγματικότητα πίσω από την καταναλωτική αφθονία
Πίσω από τη βιτρίνα της αφθονίας υπάρχει μια γκρίζα πραγματικότητα, που έρχεται στο φως κάθε φορά που ένα παιδί πέφτει θύμα ωμής βίας, τότε που ανακλαστικά η κοινωνία μας δηλώνει συγκλονισμένη. Ομως, «μην εκπλήσσεσθε, οι έρευνες κομίζουν αδιάψευστα στοιχεία, αυτά που μαθαίνετε είναι η κορυφή του παγόβουνου», τονίζουν στην «Κ» ειδικοί επιστήμονες αναφερόμενοι σε όσα βιώνουν ανήλικοι, είτε είναι παιδιά «προνομιούχων» οικογενειών είτε όχι. Απόρροια ερευνών τα παρακάτω:
Το 18% των κοριτσιών και το 8% των αγοριών έπεσαν θύματα κάποιας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης.
Ένας στους δέκα εφήβους έκανε τουλάχιστον μια φορά χρήση παράνομης εξαρτησιογόνου ουσίας.
Το 22,5% των μαθητών έχουν υποστεί από συμμαθητές κάποιας μορφής βία.
Περί το 8% των μαθητών εγκαταλείπουν τα θρανία προτού ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση, ενώ από 100.000 - 150.000 υπολογίζονται οι ανήλικοι που εργάζονται «συστηματικά».
Από την άλλη, «ναι γεμίζουμε τα παιδιά με καταναλωτικά αγαθά, αλλά λείπει η επαφή, ο διάλογος, μεγάλη η μοναξιά», υπογραμμίζει η ψυχίατρος κ. Κατερίνα Μάτσα, δίνοντας το στίγμα ενός παράλληλου προβλήματος.
Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου στραγγίζει την παιδική ανεμελιά, ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών δηλώνει ότι δεν έχει καθόλου ελεύθερο χρόνο ή ελάχιστο για παιχνίδι με φίλους. «Επικοινωνιακό αποκούμπι» αποτελεί για μεγάλη μερίδα μαθητών η τηλεόραση, αφού και στο οικογενειακό περιβάλλον οι κουβέντες είναι μετρημένες.
Η Πολιτεία βολεύεται με τη σκέψη ότι έχει μηχανισμούς υποστήριξης υπέρ ανηλίκων, πλανάται όμως, συνοψίζει στην «Κ» ο διευθυντής του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού κ. Γιώργος Νικολαΐδης. Χρειάζεται άμεση δράση όλων, καταλήγει.
«Τα πάντα για το παιδί», ένας άγραφος κανόνας στην ελληνική κοινωνία, που δοκιμάζεται σκληρά στην πράξη, οι εξαιρέσεις του είναι τόσες πολλές που διαψεύδουν αυτόν τον κανόνα. Έρευνες, μαρτυρίες, περιστατικά και καταγγελίες αναδεικνύουν την ωμή αλήθεια: η Ελλάδα πίσω από τη βιτρίνα επιφυλάσσει στα παιδιά της μια διαφορετική, πολύ πιο ζοφερή πραγματικότητα, τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης που βλέπουν το φως της δημοσιότητας αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου, υπολογίζεται ότι 10.000 παιδιά υφίστανται βαριά σωματική κακοποίηση από τους γονείς τους, ενώ χιλιάδες άλλα, ακόμη και μικρότερα των 12 ετών, εισέρχονται στον κόσμο των ναρκωτικών.
Τι και αν ο τζίρος της εγχώριας αγοράς παιχνιδιών από τα τέλη Νοεμβρίου έως το πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ; Όπως χαρακτηριστικά τονίζει μιλώντας στην «Κ» η ψυχίατρος, επιστημονική υπεύθυνη του 18 ΑΝΩ κ. Κατερίνα Μάτσα, «ναι, γεμίζουμε τα παιδιά με καταναλωτικά αγαθά, αλλά όχι με επαφή, όχι με διάλογο, όχι με συναίσθημα». Τα παιδιά στην Ελλάδα «ζουν παιδικά χρόνια σφραγισμένα από βία και μεγάλη μοναξιά».
Οι ειδικοί τονίζουν ότι όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν το τεράστιο έλλειμμα της Πολιτείας στον τομέα της προστασίας των ανηλίκων. «Περιμένουμε πρώτα να ξεσπάσει το πρόβλημα και μετά να επέμβουμε», λέει στην «Κ» ο διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού κ. Γιώργος Νικολαΐδης.
«Η Πολιτεία βολεύεται με τη σκέψη ότι η παραδοσιακή ελληνική οικογένεια έχει τους κατάλληλους υποστηρικτικούς μηχανισμούς. Όμως, δυστυχώς, αυτά έχουν τελειώσει. Χρειάζεται άμεση δράση.»
Πρόνοια
Δραματική υστέρηση σε κάθε επίπεδο
Καταπέλτης ήταν η τελευταία απολογιστική έκθεση του Συνηγόρου του Παιδιού για την υποστήριξη που παρέχει το κράτος στα παιδιά και τις οικογένειές τους: «Η πρόνοια και η παιδική προστασία στην Ελλάδα υστερούν δραματικά και δεν επιτυγχάνουν να καλύψουν τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες», είναι η διαπίστωση της Ανεξάρτητης Αρχής. Ειδικότερα, όπως επισημαίνει ο Συνήγορος:
- Οι ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες δεν είναι κατάλληλα στελεχωμένες ούτε ειδικευμένες στην αντιμετώπιση σοβαρών οικογενειακών προβλημάτων. Οι υπηρεσίες των Νομαρχιών είναι επιφορτισμένες με ποικίλες αρμοδιότητες και δεν επαρκούν για ενέργειες υποστήριξης των παιδιών και των οικογενειών τους. Ανενεργές είναι επί της ουσίας και οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων, λόγω έλλειψης πόρων.
- Οι εισαγγελίες ανηλίκων έχουν μεγάλο φόρτο εργασίας και δεν πλαισιώνονται από κοινωνικές υπηρεσίες παρ’ όλο που αυτό προβλέπεται από το νόμο!
- Τα δημόσια ιδρύματα παιδικής προστασίας είναι υποστελεχωμένα και δεν υπάγονται σε σύστημα προδιαγραφών και πιστοποίησης, ενώ οι μονάδες των οργανώσεων και της Εκκλησίας δεν έχουν πιστοποιηθεί και δεν ελέγχονται από κανέναν!
- Η εκπαίδευση και εποπτεία των στελεχών που εργάζονται στις δομές πρόνοιας υστερεί δραματικά, ειδικά μάλιστα στο πεδίο σεβασμού των δικαιωμάτων του παιδιού.
- Παρ’ όλο που ο νόμος 2447/96 προβλέπει τη λειτουργία τους, δεν υπάρχουν σήμερα οικογενειακά δικαστήρια, δηλαδή με δικαστές που ασχολούνται αποκλειστικά με οικογενειακές υποθέσεις και διαθέτουν ειδική κατάρτιση στην προσέγγιση του παιδιού.
- Σοβαρότατες είναι οι ελλείψεις ως προς τις υπηρεσίες διερεύνησης και διάγνωσης της κακοποίησης, ενώ δεν υπάρχει εθνικό κέντρο και σύστημα για την αναγνώριση και παρακολούθηση της παιδικής κακοποίησης στην Ελλάδα.
- Στα αστυνομικά τμήματα εφαρμόζεται ακόμη συχνά η άσκηση σωματικής βίας σε βάρος ανήλικων παραβατών του νόμου.
Κακοποίηση
Γονείς, οι συνήθεις ύποπτοι
Κορυφή του παγόβουνου αποτελούν οι υποθέσεις κακοποίησης ανηλίκων που βλέπουν το φως της δημοσιότητας και καταγράφονται (;) από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 10.000 παιδιά υφίστανται βαριά σωματική κακοποίηση (περίπου 2% του παιδικού πληθυσμού!), ενώ θύματα σεξουαλικής κακοποίησης –στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων από τους γονείς τους– πέφτουν το 17-18% των κοριτσιών και το 7-8% των αγοριών! Την ίδια ώρα, έρευνες δείχνουν ότι τα 2/3 των Ελλήνων γονέων εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το ξύλο, όντως βγήκε από τον Παράδεισο.
Οπως λέει στην «Κ», ο ψυχίατρος και διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού κ. Γιώργος Νικολαΐδης, εκτός του ότι η βαριά σωματική βία μπορεί να προκαλέσει σωματικές βλάβες σε ένα παιδί, όπως αναπηρίες ή ακόμα και θανάτους (αυξάνονται ολοένα τα κρούσματα του λεγόμενου «συνδρόμου του ταρακουνημένου βρέφους», το οποίο συνοδεύεται από υψηλή θνησιμότητα), η κακοποίηση αυτή αποτελεί «κληρονομιά» για την υπόλοιπη ζωή του. «Συχνά έχουμε αναπαραγωγή του προτύπου βίας, είτε με παραβατική συμπεριφορά είτε με εμπλοκή σε πράξεις βίας, ενώ σύνηθες στα κορίτσια που έχουν υποστεί κακοποίηση είναι η κατάχρηση αλκοόλ, η ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών κ.ο.κ.». Ανάλογες είναι οι επιπτώσεις μιας παιδικής ηλικίας «στιγματισμένης» από σεξουαλική κακοποίηση: από ανάπτυξη συναισθηματικών και αγχωδών διαταραχών, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτοκτονικές συμπεριφορές κ.ά.
Χρήση ουσιών
Αρχίζει πριν καν γίνουν 12!
Ολο και πιο νωρίς, όλο και πιο πολλά. Αυτό είναι το σήμα κινδύνου που τα τελευταία χρόνια εκπέμπουν εκείνοι που ασχολούνται με τη μάστιγα των ναρκωτικών – μα φαίνεται ότι τα αυτιά της Πολιτείας είναι κλειστά. Οπως λέει εμφαντικά στην «Κ» η επιστημονική υπεύθυνη του «18 Ανω» κ. Κατερίνα Μάτσα, όλο και πιο πολλά παιδιά στην Ελλάδα στρέφονται στις ουσίες – και η λέξη «παιδιά» είναι κυριολεκτική. Η ηλικία έναρξης της χρήσης παράνομων ουσιών έχει «πέσει» κάτω από τα 12 χρόνια, γεγονός που έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στη μετέπειτα πορεία της κατάχρησης. Τα παιδιά ξεκινούν πιο νωρίς την παράλληλη χρήση ουσιών και, άρα, καταλήγουν ακόμα πιο νωρίς στην ηρωίνη. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω από το 1/3 όσων προσέγγισαν τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ την τελευταία επταετία είχαν αρχίσει τη χρήση πριν από τα 15 τους χρόνια. Ένας στους δέκα εφήβους ηλικίας 14 έως 17 ετών –σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής– έχει κάνει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του χρήση κάποιας παράνομης εξαρτησιογόνου ουσίας.
«Όλα αυτά δείχνουν ότι τα παιδιά έχουν τραυματιστεί ψυχικά σε πολύ μικρή ηλικία», λέει η κ. Μάτσα. «Και τα τραύματα αυτά οφείλονται κυρίως στην ψυχολογική, σωματική, ακόμα και σεξουαλική κακοποίηση μέσα στην οικογένεια. Τα παιδιά σήμερα δυσκολεύονται να λειτουργήσουν, να εκφραστούν. Είναι μοναχικά, δεν πιστεύουν στον εαυτό τους, έχουν πολύ θυμό. Ζουν παιδικά χρόνια σφραγισμένα από πάρα πολλή βία και πάρα πολύ μεγάλη μοναξιά. Τα γεμίζουμε καταναλωτικά αγαθά, αλλά όχι με επαφή, όχι με διάλογο, όχι με συναίσθημα».
Η καταφυγή στις ουσίες είναι, στην πράξη, ένα παιχνίδι ρώσικης ρουλέτας, εξηγεί η ίδια. «Θα παίξουν, ενώ ξέρουν πού θα καταλήξει. Αλλά δεν τους κάνει ο κόσμος που ζουν – και με κάτι πρέπει να γεμίσουν το κεφάλι τους».
Ως ιδιαίτερα ανησυχητικό χαρακτηρίζουν οι ειδικοί το φαινόμενο παιδιά να χρησιμοποιούνται από τα κυκλώματα ως «βαποράκια». Μόλις πρόσφατα, αστυνομικοί εντόπισαν στην περιοχή της Ακρόπολης αγόρι, ηλικίας 15 ετών, το οποίο είχε «στρατολογηθεί» από εμπόρους, με στόχο τη διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων ηρωίνης στα στέκια του κέντρου. Το δικαστικό έτος 2005-2006, καταδικάστηκαν για υπόθεση ναρκωτικών στο Δικαστήριο Ανηλίκων Αθηνών 35 ανήλικοι, 29 από τους οποίους ήταν ελληνικής εθνικότητας.
Τηλεόραση
Μια... ηλεκτρονική καταιγίδα
«Το σημαντικότερο πράγμα που έχουμε μάθει όσον αφορά τα παιδιά, είναι ποτέ μα ποτέ να μην τα αφήνουμε μόνα μπροστά στην τηλεόραση. Ή καλύτερα να μη βάλουμε καθόλου το χαζοκούτι σπίτι μας. Σαπίζει τις αισθήσεις και το μυαλό, σκοτώνει τη φαντασία, ανακατώνει το μυαλό, κάνει το παιδί τόσο νωθρό και τυφλό. Δεν μπορεί πια να καταλάβει ένα παραμύθι. Το μυαλό του γίνεται μαλακό σαν τυρί, η σκέψη του σκουριάζει και παγώνει. Δεν μπορεί πια να σκεφτεί. Μόνο βλέπει». Τα παραπάνω είναι στίχοι από το τραγούδι «Mike TeaVee» (Μάικ ο τηλεορασάκιας) που ακούγεται στην ταινία «Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο της σοκολάτας» και περιγράφουν εύγλωττα –και μελωδικά– τις βλαβερές επιδράσεις της τηλεόρασης στα παιδιά. Στην ταινία, ο ήρωας στον οποίο αναφέρεται, βρίσκεται διαρκώς μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης, την οποία χρησιμοποιεί και για να παίζει βίντεο γκέιμ. Εχει μεγαλώσει μπροστά της, δεν έχει παίξει ποτέ έξω σαν παιδί και ο ίδιος ο πατέρας του πολλές φορές δεν καταλαβαίνει τι λέει.
Η τηλεόραση είναι μία από τις πολλές οθόνες με τις οποίες εξοικειώνεται από μικρή ηλικία το παιδί. Στην Ελλάδα, τα παιδιά παρακολουθούν κατά μέσον όρο ημερησίως περίπου 2 ώρες και 45΄, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της AGB για τις ηλικίες μεταξύ 4 και 14 ετών. Η άλλη οθόνη είναι του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αν και το δεύτερο κρίνεται απαραίτητο για την ολοκληρωμένη γνώση του σημερινού παιδιού, όταν γίνεται χωρίς μέτρο, βλάπτει, ειδικά όταν αφορά τα βίντεο γκέιμ. Η υπερβολική έκθεση ενδέχεται να αποδειχθεί επιβλαβής για την υγεία του. Στην Ελλάδα, περισσότερα από 100 παιδιά κάθε χρόνο εκδηλώνουν φωτοευαίσθητη επιληψία που οφείλεται στις έντονες εναλλαγές φωτεινότητας, χρωμάτων και σχημάτων στην οθόνη της τηλεόρασης, σύμφωνα με στοιχεία του Εργαστηρίου Νευρολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία». Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2006 καταγράφηκαν περισσότερα από 85 περιστατικά παιδιών με πρόβλημα φωτοευαισθησίας και 24 περιπτώσεις που οφείλονταν στα βίντεο γκέιμ.
Ψυχολόγοι
Ελλειμμα στα σχολεία
Σύμφωνα με έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το 20% των μαθητών εμφανίζει μαθησιακές και ψυχοκοινωνικές προσαρμοστικές δυσκολίες. Ωστόσο, στα ελληνικά σχολεία δεν υπάρχουν ψυχολόγοι (με εξαίρεση κάποια ιδιωτικά εκπαιδευτήρια), με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος. Παράλληλα, στη χώρα λειτουργούν μόλις 15 Συμβουλευτικοί Σταθμοί Νέων, ενώ από πέρυσι εκκρεμεί σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την ίδρυση άλλων 45. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Πανελληνίου Ψυχολογικού Συλλόγου, δρ. Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Νικόλαο Μάντη, αντί της τοποθέτησης ψυχολόγων στα σχολεία, προτείνεται η θεσμοθέτηση της Ομάδας Σχολικής Κοινοτικής Ψυχολογίας, που θα κινείται σε επίπεδο Νομαρχίας ή ευρύτερης Περιφέρειας και θα λειτουργεί για κάθε σχολική μονάδα της αρμοδιότητάς της. Και αυτό, καθώς «με βάση την εμπειρία και τα δεδομένα της Οργανωτικής Ψυχολογίας, υπάρχει ο κίνδυνος, ο ψυχολόγος να αφομοιωθεί από τις σχολικές δομές και να μην μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις δυσλειτουργίες της σχολικής μονάδας και τα προβλήματα των μαθητών», όπως σημειώνει ο ίδιος στo βιβλίο Σχολική Κοινοτική Ψυχολογία - Ο θεσμός, η αντιμετώπιση των προβλημάτων ένταξης, προσαρμογής και απόδοσης στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο.
Μαθητική διαρροή
Σταματούν για να δουλέψουν
Υψηλή παραμένει στη χώρα μας η μαθητική διαρροή πριν από την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Εκτιμάται ότι το 7-8% των μαθητών εγκαταλείπουν το σχολείο πριν ακόμα τελειώσουν το Γυμνάσιο, ενώ σύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το 14% των παιδιών 13 έως 18 ετών δεν πηγαίνουν στο σχολείο.
Τα υψηλότερα ποσοστά μαθητικής διαρροής εμφανίζονται στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, καθώς και στην Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου, όπου πολλά παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο για να εργαστούν στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Οι ανήλικοι εργαζόμενοι στη χώρα μας υπολογίζονται από 100.000 έως 150.000. Ωστόσο, στον αριθμό αυτό δεν περιλαμβάνονται τα παιδιά που εργάζονται απογεύματα, Σαββατοκύριακα ή στις διακοπές τους, πέραν της πρωινής φοίτησης στο σχολείο.
Πάντως, σύμφωνα με τον Συνήγορο του Παιδιού, σε μεγάλο βαθμό, τα υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου οφείλονται στη μη εφαρμογή του νόμου για την αξιολόγηση ειδικών κατηγοριών μαθητών (π.χ. με ελαφριά νοητική στέρηση, αναπτυξιακές διαταραχές κ.λπ.).
Βία
Θύματα και θύτες στα σχολεία
Στα αγγλικά είναι γνωστό με τον όρο «bullying». Εκφοβίζω, καταπιέζω, τυραννώ, καταδυναστεύω είναι μερικοί από τους όρους με τους οποίους αποδίδεται το φαινόμενο στα ελληνικά. Αποδέκτες - θύματα, τα παιδιά που η σωματική τους διάπλαση δίνει πλεονέκτημα στους συμμαθητές που θα ασκήσουν την ενδοσχολική βία, τα παιδιά χαμηλών τόνων, οι «καλοί» μαθητές, παιδιά με ιδιαιτερότητες.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ), το 22,5% των μαθητών έχουν υποστεί κάποιας μορφής λεκτικού, σωματικού, σεξουαλικού (σχόλια, χειρονομίες), εκφοβισμού και βίας, με συχνότητα δύο με τρεις φορές τον μήνα, ενώ το 10% έχουν ασκήσει κάποιας μορφής εκφοβισμό σε συμμαθητές τους. Η ελλιπής επικοινωνία μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών επιτείνει το φαινόμενο.
Διαφημίσεις
Απαγόρευση χωρίς πρακτικό αντίκρυσμα
Τι κι αν δεν μπορούν ακόμα να... διαβάσουν και να γράψουν; Τα παιδιά, ήδη από την προσχολική τους ηλικία, αντιμετωπίζονται από τη βιομηχανία ως κανονικοί καταναλωτές, με κρίση, συνείδηση και, κυρίως, αγοραστική δύναμη.
Σύμφωνα με έρευνες, ένα παιδί που παρακολουθεί δύο ώρες την ημέρα τηλεόραση, εκτίθεται σε περισσότερες από 30.000 διαφημίσεις τον χρόνο. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2006 στην Ελλάδα, οι παιχνιδοπαραγωγοί δαπάνησαν συνολικά 10,7 εκατομμύρια ευρώ για διαφήμιση, το 1/3 εκ των οποίων την περίοδο των Χριστουγέννων!
Δεν χρειάζεται κανείς να είναι ειδικός (κάθε γονιός μπορεί να το επιβεβαιώσει) για να συμπεράνει ότι η ισχύουσα απαγόρευση προβολής τηλεοπτικών διαφημιστικών μηνυμάτων από τις 7 π.μ. έως τις 10 μ.μ., δεν έχει κανένα πρακτικό αντίκρισμα. Ούτως ή άλλως, κάθε Χριστούγεννα και Πάσχα το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης επιβάλλει πρόστιμα για υπερβάσεις χρονικών ορίων.
Ελεύθερος χρόνος
Το φροντιστήριο αρχίζει στο Δημοτικό
Σχολείο, σπίτι, φροντιστήριο –ναι, φροντιστήριο ακόμη και από το Δημοτικό–, ξένες γλώσσες για τη συντριπτική πλειονότητα των παιδιών (96,5% σύμφωνα με έρευνες), εκμάθηση ηλεκτρονικού υπολογιστή, μπαλέτο, κολύμβηση, πιάνο, χορός. Ατελείωτος ο κατάλογος με τις δραστηριότητες που γεμίζουν το πρόγραμμα των παιδιών, πολλές εκ των οποίων δεν αποτελούν καν δική τους επιλογή. Ο ελεύθερος χρόνος για παιχνίδι περιορίζεται δραματικά, η ξεγνοιασιά και η ανεμελιά ξεθωριάζουν. Σύμφωνα με έρευνες, το 8% των παιδιών δηλώνει ότι δεν έχει καθόλου ελεύθερο χρόνο για να παίξει, ενώ το 70% των μαθητών Δημοτικού δήλωσαν ότι καθημερινά έχουν στη διάθεσή τους από μισή μέχρι λίγες ώρες ελεύθερες δραστηριοτήτων, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών σε σχολεία της Αθήνας.
Η «νέα» μοναξιά των παιδιών
H «γκρίζα» πραγματικότητα πίσω από την καταναλωτική αφθονία
Πίσω από τη βιτρίνα της αφθονίας υπάρχει μια γκρίζα πραγματικότητα, που έρχεται στο φως κάθε φορά που ένα παιδί πέφτει θύμα ωμής βίας, τότε που ανακλαστικά η κοινωνία μας δηλώνει συγκλονισμένη. Ομως, «μην εκπλήσσεσθε, οι έρευνες κομίζουν αδιάψευστα στοιχεία, αυτά που μαθαίνετε είναι η κορυφή του παγόβουνου», τονίζουν στην «Κ» ειδικοί επιστήμονες αναφερόμενοι σε όσα βιώνουν ανήλικοι, είτε είναι παιδιά «προνομιούχων» οικογενειών είτε όχι. Απόρροια ερευνών τα παρακάτω:
Το 18% των κοριτσιών και το 8% των αγοριών έπεσαν θύματα κάποιας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης.
Ένας στους δέκα εφήβους έκανε τουλάχιστον μια φορά χρήση παράνομης εξαρτησιογόνου ουσίας.
Το 22,5% των μαθητών έχουν υποστεί από συμμαθητές κάποιας μορφής βία.
Περί το 8% των μαθητών εγκαταλείπουν τα θρανία προτού ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση, ενώ από 100.000 - 150.000 υπολογίζονται οι ανήλικοι που εργάζονται «συστηματικά».
Από την άλλη, «ναι γεμίζουμε τα παιδιά με καταναλωτικά αγαθά, αλλά λείπει η επαφή, ο διάλογος, μεγάλη η μοναξιά», υπογραμμίζει η ψυχίατρος κ. Κατερίνα Μάτσα, δίνοντας το στίγμα ενός παράλληλου προβλήματος.
Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου στραγγίζει την παιδική ανεμελιά, ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών δηλώνει ότι δεν έχει καθόλου ελεύθερο χρόνο ή ελάχιστο για παιχνίδι με φίλους. «Επικοινωνιακό αποκούμπι» αποτελεί για μεγάλη μερίδα μαθητών η τηλεόραση, αφού και στο οικογενειακό περιβάλλον οι κουβέντες είναι μετρημένες.
Η Πολιτεία βολεύεται με τη σκέψη ότι έχει μηχανισμούς υποστήριξης υπέρ ανηλίκων, πλανάται όμως, συνοψίζει στην «Κ» ο διευθυντής του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού κ. Γιώργος Νικολαΐδης. Χρειάζεται άμεση δράση όλων, καταλήγει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου